Toelichtingen
Temperatuur
De vereiste temperatuur hangt altijd zeer sterk af van welke dieren en planten worden gehouden. De ideale temperatuur voor de meeste tropische siervissen ligt tussen de 23 en 26 °C. Er zijn echter ook vissen die lagere of hogere temperaturen nodig hebben, zoals bijvoorbeeld de notropis chrosomus, die de voorkeur geeft aan koelere temperaturen van 18 tot 20 °C, of de warmteminnende discusvis, die zich pas echt behaaglijk voelt bij temperaturen van 28 tot 30 °C. Zelfs de meeste planten vinden te koel niet prettig en geven de voorkeur aan temperaturen tussen 20 en 27 °C.
pH-waarde
De pH-waarde of "zuurtegraad" geeft aan hoe zuur of basisch (alkalisch) het water is. Het is een waarde die de concentratie van de zure en basische componenten in een waterige oplossing aangeeft. Zuiver water reageert neutraal en heeft een pH-waarde van 7. Als de zure componenten overheersen, daalt de pH-waarde onder 7. Zijn er meer basische componenten, dan stijgt de pH-waarde boven de 7.
Totale hardheid
De waterhardheid (dH) geeft de hoeveelheid van de in het water opgeloste magnesium- en calciumzouten weer. Als de hoeveelheid van deze zouten laag is, spreken we van zacht water, en als de hoeveelheid hoger is, spreken we van hard water. De waterhardheid wordt in graden Duitse hardheid weergegeven, waarbij 1 °dH overeenkomt met 10 mg/l opgelost calciumoxide.
Carbonaathardheid
De carbonaathardheid (KH) karakteriseert het aandeel aan hydrogeencarbonaat-ionen in het aquariumwater en hangt nauw samen met de pH-waarde. De hydrogeencarbonaten hebben in het aquariumwater een bufferfunctie en voorkomen zo plotselinge veranderingen van de pH-waarde. Als het aandeel aan hydrogeencarbonaat-ionen te gering is, kan de pH-waarde zover dalen dat het voor veel vissen en planten levensbedreigend wordt (zuurval). De hydrogeencarbonaat-ionen vormen een evenwicht met het in het aquariumwater opgeloste koolstofdioxide. Koolstofdioxide is van essentiële betekenis als voedingsbron voor de planten bij de fotosynthese. Daarom is de juiste carbonaathardheid uiterst belangrijk voor de plantengroei.
Ammonium / Ammoniak
Het ammonium-ion is het resultaat van de stikstofmineralisatie. De in voerresten en uitwerpselen organisch gebonden stikstof (bijv. in proteïnen) wordt door proteolytische bacteriën omgezet en komen in de vorm van anorganische ammonium-ionen vrij. Afhankelijk van de pH-waarde ontstaat er in het water een evenwicht tussen ammonium-ionen (NH4+) en ammoniak (NH3). Bij pH-waarden die lager zijn dan 7 overheersen de ammonium-ionen, terwijl bij pH-waarden die hoger zijn dan 7 het ammoniak toeneemt. Ammoniak is zeer gevaarlijk, omdat het de ademhaling van aquariumvissen belemmert en levensbelangrijke functies blokkeert. Waterplanten gebruiken ammonium als stikstofbron. In een gezond en goed werkend aquariumfilter wordt ammonium snel door nitrificerende bacteriën via nitriet tot nitraat geoxideerd. Als deze procesketen wordt verstoord, kan het gehalte aan ammonium/ammoniak plotseling stijgen.
Nitriet
Nitrietionen (NO2–) en nitraationen (N03–) worden gevormd in een "nitrificatie" genaamd afbraakproces van stikstofverbindingen in aanwezigheid van zuurstof. Nitriet is een tussenstap die voor vissen en weekdieren uiterst giftig is. De fysiologische werking heeft tot gevolg dat het zuurstoftransport in het bloed vertraagd wordt en verhindert dat de cellen kunnen ademen. In de regel wordt het uit ammonium ontstane nitriet snel door nitrificerende bacteriën geoxideerd tot het relatief niet-giftige nitraat. Als dit bacteriële oxidatieproces belemmerd wordt, bijvoorbeeld bij nieuw filtermateriaal, kan de nitrietconcentratie ongewild stijgen. Nitraat is het eindstadium van de nitrificatie en beïnvloedt in mindere mate het leven en het welzijn van vissen en weekdieren. De belangrijkste bronnen van stikstofverbindingen in het aquarium zijn eiwitten uit voedselresten, alsmede uitwerpselen en organische afbraakproducten. De nitraatconcentraties die in een aquarium voorkomen, zijn normaal gesproken niet giftig, maar bij verhoogde concentraties kan wel versterkte algengroei optreden.
Nitraat
Nitrietionen (NO2–) en nitraationen (N03–) worden gevormd in een "nitrificatie" genaamd afbraakproces van stikstofverbindingen in aanwezigheid van zuurstof. Nitriet is een tussenstap die voor vissen en weekdieren uiterst giftig is. De fysiologische werking heeft tot gevolg dat het zuurstoftransport in het bloed vertraagd wordt en verhindert dat de cellen kunnen ademen. In de regel wordt het uit ammonium ontstane nitriet snel door nitrificerende bacteriën geoxideerd tot het relatief niet-giftige nitraat. Als dit bacteriële oxidatieproces belemmerd wordt, bijvoorbeeld bij nieuw filtermateriaal, kan de nitrietconcentratie ongewild stijgen. Nitraat is het eindstadium van de nitrificatie en beïnvloedt in mindere mate het leven en het welzijn van vissen en weekdieren. De belangrijkste bronnen van stikstofverbindingen in het aquarium zijn eiwitten uit voedselresten, alsmede uitwerpselen en organische afbraakproducten. De nitraatconcentraties die in een aquarium voorkomen, zijn normaal gesproken niet giftig, maar bij verhoogde concentraties kan wel versterkte algengroei optreden. De juiste nitraatwaarde is vooral belangrijk voor een gezonde en weelderige plantengroei. Daarom zijn in een rijkelijk beplant aquarium aanzienlijk hogere waarden vereist dan in een minder sterk beplant aquarium. Voor een typisch gezelschapsaquarium met minder planten zijn waarden van 5 tot 15 mg/l ideaal. In zwaar beplante tanks zoals bij aquascaping of bij Hollandse plantenaquaria worden vaak waarden van 20 tot 30 mg/l aangehouden. In biotoopaquaria, die vaak helemaal niet beplant zijn, moet juist worden geprobeerd om de waarden zo laag mogelijk te houden. Eenvoudig gezegd is nitraat een belangrijke voedingsstof voor de planten, maar het moet zo laag mogelijk gehouden worden voor de vissen. Het is belangrijk dat de waarden niet te hoog of te laag zijn, om ongewenste algengroei niet te bevorderen.
Fosfaat
Fosfaten zijn belangrijke voedingsstoffen voor alle planten en zijn onontbeerlijk voor de energiestofwisseling van elke levende cel. Fosfaten komen in het aquariumwater terecht via voedsel, maar ook via afstervende plantendelen en afbraakprocessen van organisch materiaal. Er komen ook fosfaten in het aquarium terecht door toevoeging in waterleidingbedrijven of door gebruik in de omliggende landbouw. Zolang de hoeveelheid aan fosfaten door de aanwezige planten tot op een gering niveau gereduceerd wordt, heerst een dynamisch evenwicht tussen vraag en aanbod. Pas als het fosfaatgehalte ongecontroleerd stijgt, ontstaan er problemen, zoals bijvoorbeeld een sterke algengroei. Fosfaten gelden als een limiterende factor bij de groei van draadalgen. De juiste fosfaatwaarde is vooral belangrijk voor een gezonde en weelderige plantengroei. Dus in een zwaar beplant aquarium zijn hogere waarden nodig dan in een minder zwaar beplant aquarium. Voor een gezelschapsaquarium met weinig planten en veel vissen zou men een vrij lage waarde moeten proberen te bereiken, omdat vanwege de meestal hogere dierenpopulatie in combinatie met grotere voederhoeveelheden, vaak al een vrij hoge waarde aanwezig is, die kan worden verminderd door regelmatige en royale waterverversingen. Hier mag de waarde niet hoger zijn dan 0,05–0,1 mg/l. In weelderig beplante aquaria kan dit er weer anders uitzien, zodat zelfs bemesting moet worden toegevoegd om de ideale waarden van 0,1 tot 0,3 mg/l te bereiken. Het is belangrijk dat de waarden niet te hoog zijn, zodat ongewenste algengroei niet wordt bevorderd.
Chloor
Sommige waterleidingmaatschappijen voegen chloor toe aan het leidingwater voor desinfectie. Chloor wordt al in heel kleine hoeveelheden niet verdragen door aquariumvissen en andere aquariumbewoners en moet uit het water worden verwijderd, voordat het water in het aquarium wordt gedaan.
IJzergehalte
IJzer is essentieel voor een goede plantengroei. Concentraties van 0,1 tot 0,2 mg/l zijn echter gewoonlijk voldoende. Hogere doseringen bevorderen vaak de vorming van rode algen, zoals borstel- en baardalgen.
Zuurstofgehalte
Alle dieren en planten hebben zuurstof nodig, dus dit is een zeer belangrijke factor. In goed beplante aquaria produceren de planten voldoende zuurstof per dag. Het kan echter nodig zijn om het aquarium 's nachts extra te beluchten, omdat planten en vissen ook 's nachts zuurstof nodig hebben. In ieder geval is het belangrijk om te zorgen voor een goede gasuitwisseling in het aquarium.
